Wat is het
Biodiversiteitsverlies is de afname van soortenrijkdom bij planten en dieren. De biodiversiteit is in Nederland in de twintigste eeuw behoorlijk gedaald, ondanks beleid om dit tegen te gaan. Er is veel oorspronkelijke natuur verloren gegaan. Door landgebruik voor andere functies en versnippering van de overgebleven natuurgebieden is de populatieomvang van veel inheemse soorten gedaald en soms helemaal verdwenen. De huidige inspanning is erop gericht om het aantal soorten en habitatten dat in goede staat van instandhouding verkeert te verhogen. Toch zijn de zorgen niet voorbij. Het aantal boerenlandvogels gaat nog steeds achteruit en ook het aantal insecten staat zwaar onder druk, onder meer door intensivering van de landbouw.
Standpunt GemeenteBelangen
De biodiversiteit staat onder druk. In onze jeugd hoorden we op warme zomeravonden een krekelconcert, huismussen vlogen in troepen van tientallen vogels door de achtertuin en vlinderstruiken waren afgeladen met dagpauwogen en kleine vossen. Ook is het aantal wilde plantensoorten zienderogen achteruit gegaan. Korenbloem en zelfs een gewone soort als rode klaver is niet meer ‘gewoon’. Door intensivering en uniformering van de landbouw en het gebruik van bouwtechnieken die niet altijd rekening hielden met de natuur, is de soortenrijkdom verminderd. Toch is het niet alles kommer en kwel. De ooievaar is weer een gewone vogel, roofvogels zie je overal en er zijn hier en daar initiatieven om kruidenrijke bermen en stroken aan te leggen.
Fig. 22 Een zwartsprietdikkopje in de berm van de N348 bij Raalte, tien jaar geleden. Nu niet meer te vinden.
Ook bij dit onderwerp is het van belang te bepalen wat je cirkel van invloed is. Daarnaast spelen naast belangen op het gebied van natuur en toerisme in het buitengebied landbouwbelangen een rol. Een agrariër moet een gezonde bedrijfsvoering kunnen handhaven. Toch zijn er binnen deze kaders veel mogelijkheden. Op dit moment zijn initiatieven op het gebied van biodiversiteit vaak ad hoc. Een gemeentelijk plan om biodiversiteit te bevorderen, is daarom noodzakelijk om initiatieven en maatregelen in een kader te plaatsen en structureel te maken. Een indeling die gebruikt kan worden is door te kijken naar:
- verschillende gebieden: landbouwgebieden – natuurgebieden – kernen;
- initiators: overheid – instanties – agrariërs – inwoners.
Het buitengebied
In landbouwgebieden is er over het algemeen weinig biodiversiteit. Op akkers waar maïs en gras gekweekt wordt, zal er weinig veranderen. Vanuit het rijk en de provincie zijn er regels voor wat betreft uitstoot waarbinnen agrariërs hun bedrijf uitoefenen. Door een continu overschot van stikstof en fosfaten zijn aangrenzende stukken grond ook te voedselrijk. Denk hierbij aan natuurgebieden, maar ook aan wegbermen. Door dit overschot groeien bepaalde planten sneller dan andere, die daardoor verdrongen worden. Toch zijn er veel mogelijkheden:
- In hoeverre steunt en promoot de gemeente Raalte natuurvriendelijk boeren als in Lierderholthuis? Hieronder staan twee links naar indrukwekkende initiatieven:
https://www.redderijkeweide.nl/boer/marcel-strijtveen/
https://www.destentor.nl/olst-wijhe/salland-test-natuurinclusief-boeren~acd3ad85/
- De gemeente kan als wegbeheerder een beleid opstellen om kruidenrijke wegbermen aan te leggen en te beheren. Dus niet alleen genoegen nemen met een groene grasstrook met paardenbloemen langs de weg.
- Stimuleer initiatieven zoals de aanleg van kruidenrijke randen van akkers en weilanden, het plaatsen van nestkasten en andere nestelfaciliteiten voor vogelsoorten die onder druk staan, enz. Maak duidelijker voor de inwoners wat de subsidiemogelijkheden zijn en bij welke instantie men deze kan verkrijgen. Ondersteun als gemeente ook initiatieven met een passende subsidie.
- Speel een actieve rol in zones rondom natuurgebieden om zo de infiltratie van voedselrijk water e.d. te voorkomen en terug te dringen. Bij een aantal natuurgebieden gebeurt dit al.
De kernen
In de kernen is veel te winnen op het gebied van huisgebonden dieren en insecten. Denk bij het eerste aan mussen, gierzwaluwen, vleermuizen, enz. Huiseigenaren spelen hierbij dus een grote rol: woningcoöperaties en particulieren. De insectenhoeveelheid en -diversiteit kan gestimuleerd worden door de aanleg van insectvriendelijke struiken en kruidenrijke zones. Een mooi voorbeeld is de zone die aangelegd is in het driehoekje Westdorplaan – Kastanjelaan en het fietspad in het verlengde van de Deventerstraat. Naast particulieren kan de gemeente hier ook een rol spelen.
Een middel hierbij is de Wet Natuurbescherming. Bij elk bouwplan en elke renovatie moet er een huisgebonden soorteninventarisatie plaatsvinden. Ruimschoots voor de uitvoering van plannen moeten er vervangende faciliteiten zijn voor de aangetroffen diersoorten. Salland Wonen heeft hier als huiseigenaar het initiatief in genomen en hangt bij renovatieprojecten bijvoorbeeld nestkasten voor vleermuizen en gierzwaluwen op. Op basis hiervan krijgt Salland Wonen een ontheffing. De Wet Natuurbescherming geldt ook voor de particuliere huizenbezitter. Deze is hier echter vaak niet van op de hoogte. Dit alles geeft verplichtingen en mogelijkheden om de biodiversiteit in kernen te behouden en te verhogen:
- De gemeente maakt een soorteninventarisatie voor particulieren in de kernen en vraagt een ontheffing aan als particulieren willen (ver)bouwen. Zij gaat hierbij samenwerken met Salland Wonen. Deze instelling heeft aangegeven graag samen te werken op dit gebied. De gemeente was hier echter afwerend in omdat er geen geld voor was gereserveerd in de begroting. Als coalitiepartner kunnen we deze kans niet laten liggen!
- Zowel Salland Wonen als de gemeente hebben veel kleine stukjes grond in de wijken liggen als ‘overhoekjes’. Maak hier kleine, kruidenrijke insectvriendelijke hoekjes van en betrek bewoners hierbij: maak vrijwilligers verantwoordelijk. Dit past ook in het kader van ‘Groen, samen doen’. Salland Wonen is bereid hierover het gesprek aan te gaan.
- Zorg voor bewustwording bij de inwoners. Plaats bordjes in kruidenrijke zones en hoekjes: ‘Dit is een insectvriendelijke zone, mogelijk gemaakt door Gemeente Raalte en …’ Salland Wonen heeft de ervaring dat wanneer de huizen van mensen gerenoveerd worden, de tuin ook aangepakt wordt. Daarnaast willen mensen die een tijdelijke nestkast van Salland Wonen hebben gekregen, deze vaak behouden en voelen zich eigenaar en verantwoordelijk. Geef als stimulans een pakketje met vijf vaste, bijvriendelijke planten en een potje zaad, of een kleine subsidie als men tegels wil vervangen door groen. Op dat moment moet er ook een folder ontwikkeld zijn over een duurzame tuin: minder verharding, meer groen en meer insectvriendelijke planten. Ontwikkel zo’n folder in samenwerking met andere belanghebbende partijen.
- Inventariseer groene verbindingszones en ga deze opwaarderen. Een voorbeeld is de geluidswal van de N348 achter de Saffraan en Bevernel. Nu een rommelzone met veel dood hout, eenvoudig om te vormen tot een echte, natuurlijke boszone met kenmerkende planten.
Fig. 23 Een steenhommel op gezaaide kruiden bij de boswal langs de N348.
- Het afkoppelen van regenwater is al in gang gezet, maar investeer desondanks meer in de vervanging van gemengde rioolstelsels door gescheiden rioolstelsels. Op deze manier komen er veel minder watervervuilende en vooral nutriënten in het oppervlaktewater terecht. Dit zorgt op zijn beurt voor een hogere waterkwaliteit, wat ten goede komt aan de biodiversiteit.
Conclusie: neem als gemeente in de kernen veel meer een voorbeeldfunctie aan. Leg actief natuurvriendelijke zones aan, zoek de samenwerking met andere partijen, ga actief voorlichten en maak ruimte in de begroting. Op deze manier wordt de gemeente een positieve voortrekker die laat zien dat een toename van de soortenrijkdom iets van iedereen is en dat een ieder een rol kan spelen.