Een levendig centrum en aantrekkelijke dorpen
Wat is het
Veel winkelcentra in dorpen en steden kampen met aanzienlijke leegstand. Gedurende de hoogconjunctuur is flink wat winkeloppervlakte bijgebouwd. Mede als gevolg van de crisis zijn er veel winkels verdwenen, waar niet altijd iets voor in de plaats is gekomen. Daarnaast speelt uiteraard het veranderende koopgedrag van de consument een rol. De consument is door de vele webwinkels niet langer genoodzaakt om fysiek een winkel te bezoeken: via internet is alles verkrijgbaar en het aanbod vrijwel onbeperkt.
Daarnaast zijn we anders gaan werken waardoor minder vierkante meters per kantoormedewerker nodig zijn. In delen van Nederland en Overijssel is ook de demografie van belang. De groei van het aantal inwoners neemt af en de vergrijzing neemt toe. Dit heeft impact op het ruimtegebruik van centra, al was het maar omdat ouderen minder spullen kopen en omdat zij meer vrije tijd hebben.
In de gemeente Raalte bedroeg de leegstand op 1-1-2018 ca. 7% van het aantal verkooppunten. Dit percentage komt overeen met het gemiddelde in de provincie Overijssel. Staphorst, Rijssen-Holten, Wierden en Zwolle scoren aanzienlijk beter, maar bijvoorbeeld Almelo, Hengelo en Hellendoorn scoren aanzienlijk slechter.
Fig. 9 Leegstand in De Waag.
Dit betekent natuurlijk niet dat Raalte achterover kan leunen. Want ondanks de relatief lage leegstand vertoont bijvoorbeeld ook het centrum van Raalte typische verschijnselen van de naweeën van de crisis en het veranderende koopgedrag. Verdwenen uit Raalte zijn bijvoorbeeld de Schoenenreus (concurrent van o.a. Zalando), Xenos (concurrent van o.a. Action) en Intertoys (concurrent van o.a. Bol.com). Daarnaast zijn er in Raalte ook nog winkelformules aanwezig waarvan het maar de vraag is hoe levensvatbaar deze op langere termijn nog zijn. Voorbeelden hiervan zijn Marskramer en Expert. Opvallend hierbij is dat de leegstand zich voornamelijk concentreert in en rond de Grotestraat. In de Herenstraat is er nauwelijks leegstand.
Daarnaast laat ook de aantrekkelijkheid van de openbare ruimte in het centrum van Raalte te wensen over. Vooral de aanblik van de Grote Markt met de lelijke gevels en de rommelige, ongelijke bestrating is vrij treurig. Verder doet de meest succesvolle winkelstraat, de Herenstraat wat rommelig aan. Het ontbreekt hier aan “eenduidigheid” in de gevels, waardoor de vele, ongelijke reclame-uitingen rommelig overkomen.
Fig. 10 Aansluitende gevels bij nieuwbouw in het centrum van Hoogeveen.
Verdwijnen van voorzieningen in dorpen
Er een landelijke trend dat de leefbaarheid en daarmee de aantrekkelijkheid van dorpen minder wordt, omdat voorzieningen verdwijnen. In het verleden was dit al de bank, het postkantoor en veel middenstand. Ook scholen dreigen te moeten sluiten bij een te laag leerlingenaantal. GemeenteBelangen heeft zich in de afgelopen jaren sterk gemaakt voor het behoud van de leefbaarheid van dorpen. Zo zijn er in elk dorp ontmoetingscentra gebouwd en is er gezorgd dat er voldoende sportfaciliteiten zijn.
Standpunt GemeenteBelangen
De gemeente Raalte speelt hier gelukkig al op in door de komende jaren te investeren in het centrum. Mede met behulp van de provincie in de vorm van een Stadsarrangement, waar een subsidiebedrag van € 170.000,- aanhangt. In het bijbehorende persbericht laat wethouder Dennis Melenhorst weten het centrum snel weer aantrekkelijk te willen maken. ,,We gaan onder andere aan de slag met het verbeteren van de sfeer en beleving van de pleinen en straten en het veiliger, toegankelijker en toekomstbestendiger maken van de openbare ruimte.”
Dit is een goede stap, want in de huidige tijd zoekt de consument steeds meer naar beleving. Spullen kopen kan men immers ook online. Om bezoekers te trekken is er dus iets extra’s nodig. De vraag is echter wat de gemeente concreet gaat doen? Om hier alvast een voorzet voor te geven staat hieronder een aantal concrete verbeterpunten en kansen voor Raalte op een rij:
- Inkrimping en transformatie (kern)winkelgebied
Maak het kernwinkelgebied kleiner. Op korte termijn betekent dit dat Brugstraat en de Varkensmarkt eruit worden gehaald. Richt je op (middel)lange termijn op de Herenstraat, Markstraat, Grote Markt en de Plas en maak dit onderscheid ook duidelijk in de inrichting van de openbare ruimte. Dit deel van het centrum doet het momenteel goed en lijkt ook in de toekomst het meest levensvatbaar. Dit betekent dat op termijn de Grotestraat, De Waag en de Nieuwe Markt geen onderdeel meer uitmaken van het kernwinkelgebied.
Dit betekent natuurlijk niet dat hier geen winkels aanwezig mogen zijn, maar kan worden getransformeerd tot een gemengd gebied, waar naast winkelen meer ruimte komt voor wonen en werken. Vooral voor jongeren en startende ondernemers kan dit een aantrekkelijk deel van het centrum worden door bijvoorbeeld meer woningen te realiseren voor jongeren en/of woon- werkeenheden voor startende ondernemers. Het mes snijdt dan aan twee kanten. De huidige leegstand wordt opgevuld en je voorkomt toekomstige leegstand. Daarnaast zorgen jongeren voor meer levendigheid in het centrum, wat weer een positief effect heeft op de horeca.
? Ga in overleg met ondernemers, vastgoedeigenaren en Salland Wonen. Kijk ook of Landstede betrokken kan worden in verband met huisvesting voor jongeren.
- Maak van de Grote Markt een aantrekkelijk plein
Pak de openbare ruimte goed aan. Begin met het verbeteren van de Grote Markt. Maak hier een echt plein van, gelijkvloers en goed toegankelijk door middel van hoogwaardige gebakken bestrating. Uiteraard moet hier ruimte zijn voor de terrassen, maar maak het minder rigide dan nu het geval is. Zorg voor flexibiliteit zodat het plein beter gebruikt kan worden, bijvoorbeeld bij evenementen. Maak het plein verder levendig door elementen toe te voegen zoals bijvoorbeeld stromend water (fontein, bedriegertjes, enz.) en maak dit toegankelijk voor kinderen. Wees daarnaast creatief met groen.
? Betrek de inwoners bij de inrichting van de Grote Markt. (door co-creatie, prijsvraag, o.i.d.)
Fig. 11 Bedriegertjes op de Eiermarkt in Hoogeveen.
- De markt terug naar de Grote Markt
Breng de warenmarkt weer terug naar de Grote Markt. Een markt zorgt voor levendigheid en kan ook voor extra omzet zorgen in de omliggende winkels en horeca. Met een andere inrichting van de Grote Markt moet dit ook prima kunnen.
? Ga in een vroeg stadium in overleg met de marktbond. Betrek hen goed bij de verplaatsing.
Fig. 12 De warenmarkt in het centrum van Emmen.
- Pak de gevels aan
Veel winkelcentra van dorpen en steden hebben een rommelige aanblik als gevolg van schreeuwerige reclame-uitingen en ongelijke gevels doordat beleid ten aanzien van gevels ontbreekt. Raalte is hierin geen uitzondering. Stel daarom een goed gevelbeleid op. Dit biedt grote kansen om de uitstraling van het centrum te verbeteren.
? Stel subsidie beschikbaar om de gevels aan te passen.
Fig. 13 Geen gevelbeleid.
Fig. 14 Duidelijk gevelbeleid.
- Verplaatsing van functies
Om levendigheid te creëren en om de “loop” in het winkelgebied te versterken moet er ook goed worden gekeken of de functies wel op de juiste plek liggen. Een goed voorbeeld is de invulling van de panden rond de Plas. Dit plein heeft zeel veel potentie om het horeca-/uitgaansplein van Raalte te worden. Voor een deel is dit al het geval door de aanwezigheid van Neuf en de Gouverneur, maar het kan nog veel aantrekkelijker worden. Het is zonde dat aan dit plein twee hoorwinkels en een dierenwinkel zijn gevestigd. Deze kunnen ook prima functioneren in een van de winkelstraten. Leuke restaurantjes, of cafés zouden hier meer op hun plaats zijn. Een ander voorbeeld zijn de panden waar nu de makelaars Bosch en Hannink gevestigd zijn. Deze behoren tot de mooiste panden van het centrum, maar ze zijn nu ingevuld met een functie waar een gemiddelde inwoner van Raalte maar weinig gebruik van maakt. Dit is zonde, zeker omdat in het huidige “Funda”-tijdperk een goede zichtlocatie voor een makelaar minder belangrijk is geworden. Deze panden verdienen een functie waar meer inwoners gebruik van kunnen maken.
? Ga in overleg met de ondernemers, en de vastgoedeigenaren. Wellicht behoort uitruilen tot de mogelijkheden.
- De Plaskerk als stralend middelpunt
Er zijn in Raalte helaas nog maar weinig historische gebouwen aanwezig. Je zou dan verwachten dat de gebouwen die er nog wel zijn volop in de spotlights staan. Niets is echter minder waar. De Plaskerk bijvoorbeeld staat nu zowel letterlijk (hier valt weinig aan te doen), maar ook figuurlijk met de rug naar het centrum toe. Dit is vreemd, de Plaskerk is het oudste gebouw van Raalte en zou juist in het middelpunt van de belangstelling moeten staan. Dit heeft onder andere te maken met hoe de openbare ruimte rondom de Plaskerk momenteel is ingericht, als fietsenstalling… Dit is natuurlijk zonde en dit hoeft helemaal niet. Voor de fietsenstalling kan een andere geschikte locatie worden gezocht. Richt de openbare ruimte zo in dat de Plaskerk weer het stralende middelpunt van Raalte wordt en de Plas het levendige middelpunt als het horeca-uitgaansplein.
Fig. 15 Het Kerkplein in Woerden.
Ambitie en visie hoort er te zijn, maar realisme ook. Er zijn veel partijen die grote belangen hebben in het centrum en dan vooral financieel. Als wij iets tot stand willen brengen, moeten we bereiken dat al deze partijen in gesprek raken met elkaar en gekend worden.
Voorzieningenniveau in de dorpen
GemeenteBelangen vindt het belangrijk dat in alle kernen scholen, winkels en andere voorzieningen worden behouden. Broekland, Heeten, Heino, Laag Zuthem, Lierderholthuis, Luttenberg, Mariënheem, Nieuw Heeten en Raalte zijn er bij gebaat dat deze belangrijke voorzieningen er blijven, omdat dit ook de aantrekkingskracht verhoogt om hier te kunnen blijven wonen. Dit geldt voor zowel jonge mensen/starters als voor onze oudere generatie, kortom voor iedereen die dit zou willen.